In 2008 klonken er veel klachten uit Heerenveen over de openbare verlichting. De ene inwoner meldde storende lichtinval en andere meldingen gingen over de lichtintensiteit of kleur. En terwijl de openbare verlichting wel degelijk aan de richtlijnen voldeed: de inwoners waren duidelijk niet tevreden. Jan Bakker, toen net werkzaam bij de gemeente Heerenveen ging er met collega’s mee aan de slag.
“Er was een nieuwe aanpak nodig om anders te gaan kijken én na te denken over onze openbare verlichting. Hieruit is de ontwerpwedstrijd ontstaan,” vertelt Bakker, nu specialist duurzaamheid bij Heerenveen. En het resultaat legde geen windeieren, Heerenveen organiseerde tot op heden al vier edities van het Light Challenge. De ontwerpwedstrijd is inmiddels regionaal en landelijk erkend en wordt zeer gewaardeerd vanwege de grote vraag naar het verduurzamen van de openbare ruimte, waar verlichting een belangrijk onderdeel van uitmaakt. Een groot aantal gemeenten deed al eens mee met het evenement als opdrachtgever, waaronder Harlingen, Groningen, Rotterdam, Amsterdam en Almere. “Het zijn gemeenten met dezelfde denkwijze.”
———————————————————————————————————————————————————–
In 2011 organiseerde de gemeente Heerenveen de eerste editie van Light Challenge. Centraal stond de ‘standaard woonstraat’. Het concept sloeg aan, want ook tijdens latere edities Licht op de Binnenstad (2015) en Feel the Night (2018) gingen deelnemers aan de slag voor nieuwe lichtconcepten voor de openbare ruimte. Na Feel The Night volgt de aankomende editie Glowing Nature, die gepland staat voor september 2021 tot april 2022.
———————————————————————————————————————————————————–
Light Challenge 2021
De vijfde editie richt zich, zoals het thema Glowing Nature al suggereert, op het inzetten van innovaties in duurzaamheid en gezondheid en het gebruik van stedelijke groen en energie op microniveau. In totaal zullen twaalf coalities, bestaande uit studenten van verschillende disciplines en gemeenten, aan de slag gaan met het vraagstuk waarbij elke coalitie een echt projectgebied krijgen aangewezen. En de coalities zullen volgens Bakker lokaal worden samengesteld: studenten van de Universiteit van Amsterdam zijn gekoppeld met hun eigen gemeente.
De opdrachtformulering van Glowing Nature luidt: ‘Ontwerp een functionele lichtbeleving voor de leefruimte van de toekomst. Gebruik bij het creëren daarvan zoveel mogelijk energieopwekking op microniveau uit de natuur.’ De wedstrijd is in twee delen opgesplitst: de coalities doorlopen allereerst de conceptuele fase waarbij ze masterclasses krijgen aangeboden en worden begeleid door onafhankelijke en ervaren coaches. Hierna zullen de deelnemers toewerken naar het bouwen van een prototype van hun idee. De inzet van nieuwe testmethoden en living labs zal tijdens deze editie groter zijn dan voorgaande editie. Er zitten een aantal belangrijke randvoorwaarden om tot het prototype te komen. Zo worden de deelnemende coalities uitgedaagd om een integrale en multidisciplinaire aanpak te gebruiken en de focus te leggen op toepassingen op microniveau. Daarnaast moet het uiteindelijke ontwerp commercieel inzetbaar zijn én het prototype moet minimaal een half jaar in de openbare ruimte kunnen staan.
Toepassingen op microniveau. Dus geen landelijke zonnewendes of windparken. De gedachte om energie juist uit de lokale natuur op te wekken, roept interessante vragen op: Zijn er planten die licht reflecteren of energie afgeven onder bepaalde omstandigheden? Valt er energie te halen uit waterwegen zoals sloten, vaarten? Kunnen lichtgevende algen een rol spelen in openbare verlichting? Antwoorden op deze vragen zijn er nog niet, maar kunnen tijdens Licht Challenge gevonden worden.
Bewuster verlichten
De focus van de editie in 2021 komt grotendeels door de wereldwijde noodzaak om steden duurzaam in te richten. De organisatie van Licht Challenge noemt het Klimaatakkoord van Parijs dat in 2015 ondertekend werd, waarbij de doelstellingen voor 2050 ook van openbare verlichting vraagt om te verduurzamen. Hoe zorgen we ervoor dat openbare verlichting al haar functies kan behouden terwijl ze tegelijkertijd bewuster gaan verlichten? Het is niet altijd de oplossing om méér kunstlicht toe te voegen bij een verlichtingsvraagstuk, zo licht Jan Bakker toe.
Light Challenge verbindt zich tijdens de vijfde editie ook met de Floriade Expo 2022 ‘Growing Green Cities’, de wereldtuinbouwtentoonstelling in Almere. Hier zullen alle bedachte ontwerpen worden gepresenteerd. Daarom wordt alle coalities ook uitgedaagd om de vier thema’s (Green, Energie, Food, Health) van de expositie mee te nemen in hun eigen ontwerp. De winnende coalitie staat straks niet alleen op de Floriade Expo, maar mag ook het ontwikkelde prototype testen in de stad van hun opdrachtgever.
De rol en invloed van openbare verlichting staat vast: zowel dier en mens ervaart negatieve effecten van (teveel) verlichting. De oriëntatie van insecten wordt verstoord en bepaalde diersoorten worden verjaagd. Ook flora vertonen groeiafwijkingen bij kunstmatige verlichting, juist terwijl de aanwezigheid van stedelijke groen zo belangrijk is. De organisatie van de vijfde editie is in volle gang en de strategische partners zijn al bekend. Zoals INNOFEST, die startups helpt om prototypes te testen, en Young Watt, die jongeren warm wil maken voor de lichtbranche, staan gedurende de ontwerpwedstrijd tot de beschikking.
De nu al bevestigde gemeenten en strategische partners liegen er niet om: zo hebben de gemeenten Amsterdam en Rotterdam al toegezegd opdrachtgevers te zijn en zal de vijfde editie kunnen rekenen op samenwerking met (niet de minste) de European Space Agency. “Waar Light Challenge stopt, start het micro-niveau van ESA. Dat sluit dus goed aan,” zegt Bakker. En deze keer hoeft Heerenveen het niet alleen te doen, want de gemeente Almere is co-organisator. Ze levert projectleiders die Light Challenge verbinden met de Floriade World Expo 2022 waar de bedachte concepten worden getoond. Alle ogen zijn gericht op het aankomende jaar waarin het draait om Glowing Nature en de creatieve ideeën die door de studenten en gemeenten zullen ontstaan. Prototypen die uiteindelijk ook echt kunnen worden toegepast door studenten met verschillende achtergronden. Zij worden van harte uitgenodigd om zich nog aan te melden.
