De aanleiding voor de transformatie van bedrijventerreinen
De huidige woningnood in Nederland heeft geleid tot de vraag of bedrijventerreinen, die vaak onbenut of onderbenut zijn, geschikt zijn voor woningbouw. Bedrijventerreinen zijn oorspronkelijk ontworpen voor economische doeleinden, met een focus op werkgelegenheid en industrie, maar door de groei van steden en de veranderingen in de economie, zoals de verschuiving van industrie naar dienstverlening en digitale sectoren, zijn veel van deze terreinen niet langer optimaal in gebruik. Dit biedt kansen om bedrijventerreinen te herbestemmen en meer gemengde functies toe te voegen.
Daarnaast spelen maatschappelijke trends, zoals de behoefte aan duurzamer wonen, mobiliteit en het combineren van werk en privéleven, een rol in de zoektocht naar geschikte locaties voor woningbouw. Dit heeft geleid tot de wens om bedrijven, woningen, en zelfs voorzieningen te combineren op eenzelfde locatie. Het mengen van functies kan bijdragen aan het verminderen van verkeersdrukte, het bevorderen van sociaal contact, en het verduurzamen van bestaande gebieden.

De les uit de vijf onderzochte gebieden
In het onderzoek van Platform31 worden vijf gebieden in Nederland onderzocht die verschillende benaderingen van functiemenging hebben toegepast. De belangrijkste lessen uit deze gebieden bieden inzicht in de kansen en valkuilen van het proces.

1. Een gezamenlijke visie ontwikkelen
Een van de belangrijkste lessen uit de onderzochte gebieden is het belang van een gezamenlijke visie. Het ontwikkelen van een visie waarbij alle betrokken partijen – van gemeenten en ontwikkelaars tot ondernemers en bewoners – hun wensen en verwachtingen delen, is essentieel voor het succes van functiemenging. Wanneer er geen duidelijke en gedeelde visie is, ontstaan er conflicten tussen de verschillende functies, zoals geluidsoverlast, verkeersdrukte, en de vraag of bedrijven kunnen blijven functioneren naast woonwijken.
Het is belangrijk dat gemeenten, bedrijven en ontwikkelaars samen tafel zitten om duidelijke afspraken te maken over de opzet en het gebruik van de ruimte. Dit voorkomt onduidelijkheden en zorgt ervoor dat alle partijen rekening houden met elkaars belangen. Een voorbeeld hiervan is het bedrijventerrein in Rotterdam, waar bedrijven en bewoners samen een plan hebben gemaakt voor de herontwikkeling van een gebied. Door vanaf het begin samen te werken, werd er een ruimte gecreëerd waarin wonen en werken goed naast elkaar kunnen bestaan.

2. Ruimte voor bedrijven behouden
Een andere belangrijke les is het behouden van voldoende ruimte voor bedrijven. Bedrijven die zich in een bedrijventerrein bevinden, willen vaak niet verplaatst worden of geconfronteerd worden met veranderingen die hun bedrijfsvoering in gevaar brengen. Dit geldt met name voor bedrijven die afhankelijk zijn van specifieke infrastructuren of locaties, zoals transportbedrijven. Daarom moet bij het plannen van functiemenging goed worden gekeken naar de behoeften van de bedrijven en hoe zij kunnen blijven functioneren in een gemengd gebied.
In een aantal van de onderzochte gebieden is ervoor gekozen om bedrijven ruimte te geven om zich te ontwikkelen binnen de nieuwe gemengde omgeving. Dit kan door bedrijven een andere locatie te bieden binnen hetzelfde gebied of door innovaties toe te passen, zoals geluidsschermen of geluidsminderende technologie, zodat de overlast voor bewoners wordt beperkt. Daarnaast kan het versterken van de aanwezigheid van kleinere bedrijven en ondernemers in gemengde gebieden bijdragen aan een levendiger, flexibeler gebruik van de ruimte.

3. Slimme stedenbouw en infrastructuur
De inrichting van een gemengd gebied is cruciaal voor het succes van functiemenging. Dit omvat het ontwerpen van een slimme stedenbouw die ruimte biedt voor verschillende functies en tegelijkertijd de nadelen minimaliseert. Geluidsisolatie, verkeersmanagement en duurzaamheid moeten worden meegenomen in het ontwerp. Het toepassen van slimme infrastructuur, zoals duurzame energiebronnen, innovatieve mobiliteitsoplossingen, en groene ruimte, kan helpen om het gebied aantrekkelijker te maken voor zowel bedrijven als bewoners.
Bijvoorbeeld, in een van de onderzochte gebieden werd gebruik gemaakt van groene daken en waterberging, wat niet alleen de ecologische voetafdruk van het gebied verkleinde, maar ook de kwaliteit van het woonklimaat voor de bewoners verbeterde. Dit soort innovaties kan ook bijdragen aan het verminderen van overlast van industriële activiteiten voor omwonenden, zoals geluid of luchtvervuiling.

4. De Omgevingswet als kans
De nieuwe Omgevingswet, die in 2024 in werking trad, biedt extra ruimte voor maatwerkoplossingen bij de herontwikkeling van bedrijventerreinen. De wet maakt het mogelijk om meer flexibel om te gaan met de regels voor de inrichting van de openbare ruimte en het combineren van verschillende functies. Dit biedt gemeenten en ontwikkelaars meer ruimte om innovatieve plannen te realiseren, waarbij zowel bedrijven als bewoners profiteren van de voordelen van functiemenging.
De Omgevingswet kan dus als een belangrijke factor in het succes van functiemenging dienen. Het stelt beleidsmakers in staat om sneller en flexibeler in te spelen op de vraag naar gemengde gebieden. De wet kan bovendien helpen om processen te versnellen, omdat het de administratieve lasten verlicht en meer ruimte biedt voor lokale maatwerkoplossingen.

Conclusie
Het mengen van functies op bedrijventerreinen biedt zowel kansen als uitdagingen. De belangrijkste lessen die uit de onderzochte gebieden naar voren komen, zijn het belang van een gezamenlijke visie, het behoud van ruimte voor bedrijven, het slim ontwerpen van de stedelijke infrastructuur, en de mogelijkheden die de nieuwe Omgevingswet biedt. Door deze aspecten goed in balans te brengen, kunnen bedrijventerreinen worden getransformeerd naar levendige, gemengde gebieden waar wonen, werken en voorzieningen op een duurzame en functionele manier naast elkaar bestaan. Dit kan bijdragen aan de oplossing van de woningnood en tegelijkertijd de werkgelegenheid en economische functies behouden.

Dit artikel is een samenvatting van Functies mengen op bedrijventerreinen? Dit zijn de lessen uit vijf gebieden . Het volledige onderzoek vindt u hier.